Vajina; kas ve bağ dokusundan oluşan bir üreme organı, cinsel organ, aynı zamanda rahim ile dış genital bölgeyi birbirine bağlayan bir transfer kanalıdır. Her ay menstruasyon döneminde rahimden dökülen kanın vücuttan atılmasını sağlar. Doğumun gerçekleştiği sırada “doğum kanalı” olarak işlev görür. Aynı zamanda cinsel ilişki sırasında erkekten gelen spermin rahime taşındığı yoldur.
Vajina bir transfer organı olmasının yanı sıra cinsel ilişki sırasında penisin kabul edildiği organdır. Cinsel uyarılma ve zevk için önemli miktarda sinirlere sahiptir. Sağlıklı vajina, aslında kadın sağlığının da bir göstergesidir. Bu nedenle her kadının vajina sağlığını koruması hem kendisi hem de partneri açısından önem arz eder.
Vajina dişi üreme sisteminin temel bir parçası olarak hem bireysel sağlık hem de üreme sağlığı açısından önemlidir. Bu yazımızdaki en önemli amaç vajinal sağlığın hem fiziksel hem de genel sağlık açısından önemini vurgulamaktır. Vajina estetiği ile ilgili prosedürlerin pek çoğu da tıbbi nedenlidir.
Kadın sağlığının en önemli belirteçlerinden birisi de vajina sağlığıdır. Sağlıklı ve ideal vajina özelliklerini sıralayalım.
Vajinanın pH dengesi
Sağlıklı bir vajina, asidik pH değerine sahiptir. Bu değer 4-4.5 arasında değişir. Bu asit ortamı zararlı mikroorganizmaların üremesini engelleyerek vajinal enfeksiyonları önler. Vajina içinin kimyasallarla, su veya sabunla yıkanması, menopozda östrojenin azalması gibi durumlarda vajinal pH yükselir, asidik ortam bozulur. Bu durumda vajinal enfeksiyon riski de artar.
Vajinal Flora Nedir?
Vajina kanalda süt bakterileri olarak da bilinen “lactobasiller” adı verilen yararlı bakteriler yaşar. Laktobasillerin oluşturduğu bu bakteri ortamına “vajinal flora” adı verilir. Bu bakteriler vajinal pH dengesini koruyarak sağlıklı bir vajina için gerekli koşulları sağlarlar. Laktobasiller; laktik asit (süt asidi),hidrojen peroksid ve salgıladıkları farklı maddelerle vajina içinde zararlı bakterilerin üremesini engellerler. Vajinal floranın bozulması sonrasında vajina içinde zararlı bakteri, virüs ve mantarlar üreyerek enfeksiyonlara yol açabilmektedir.
Vajinal florayı bozan en sık sebepler;
Vajinadan Gelen Akıntılar
Sağlıklı bir vajinada hafif, şeffaf ve genellikle kokusuz bir akıntı normaldir. Bu akıntı vajinanın kendini temizlemesinin ve nemli kalmasının bir parçasıdır. Ayrıca akıntının rengi, kıvamı ve miktarı adet döngüsü boyunca değişebilir. Örneğin yumurtlama döneminde aynı yumurta akına benzeyen, tutunca uzayan, şeffaf bir akıntı normaldir. Hatta yumurtlama fonksiyonunu gösterdiği için iyi bir işaret olarak kabul edilir ve gebe kalmak için uygun bir dönemi işaret eder.
Vajinadan gelen kötü kokulu, köpüklü, yoğun kıvamlı ve iç çamaşırda leke bırakan akıntılar ise vajinal enfeksiyon belirtisidir.
Vajinadan Koku Gelmesi
Sağlıklı bir vajinada hafif ve doğal bir koku olabilir. Güçlü ve kötü kokular, özellikle balık kokusu, ekşimtırak ve keskin kokular vajinal enfeksiyon göstergesidir.
Vajinadan Ses Gelmesi
Cinsel ilişki, egzersiz veya ip atlama gibi zıplama hareketleri sırasında vajinadan ses gelmesi “Flatus Vaginalis” olarak bilinen bir durumdur. Çoğunlukla vajina yapısından veya vajinanın geniş olmasından kaynaklanır. Lazerle vajinal rejuvenasyon (gençleştirme) veya vajina daraltma ameliyatları ile rahatsız edici flutus vaginalis sorunu giderilebilir.
Vajinanın Görünümü
Vajina dış görünümü dendiğinde herkesin aklına dış dudaklar (labia majora),klitoris ve iç dudakların (labia minora) içinde bulunduğu “vulva” görünümü gelir. Oysa vajina bir iç organdır ve dışardan bakıldığında iç duvarlar birbirine temas ettiğinden vajinanın içi görünmez. Bunun istisnası, genellikle vajinal yolla doğumlar sonrası içerisinin dışarıdan bakıldığında görüldüğü, vajinal girişin açılması (vajinal gaping) durumudur. Bu durum vajinal genişlemenin bir bulgusudur. Vajinal açıklık cerrahi yöntemlerle veya vajina ip askısı uygulamaları ile düzeltilebilir. Vajina genişliği sorununda darlığı sağlayan yöntemler mevcuttur.
Mukozal Kalite ve Esneklik
Sağlıklı bir vajinanın mukozası kalın, dokusu damarlardan zengin, yapısı nemli ve elastik olmalıdır. Esneklik özelliği ise cinsel ilişki ve doğum gibi durumlarda genişleme özelliği verir. Özellikle menopoz sonrasında vajinanın elastikiyeti azalır ve içini kaplayan mukoza incelir; bu da bu bölgenin hassaslaşmasına, irritasyon ve cinsel ilişkide ağrı sorunlarının yaşanmasına neden olur. Mukoza kalitesinin artması, kolajen ve elastin fibrillerin üretiminin sağlanması için fitil veya krem şekilde östrojen hormon takviyeleri ve vajinal lazer tedavileri oldukça faydalıdır.
Sağlıklı bir vajinanın bu özellikleri genel sağlık ve hijyen uygulamaları ile yakından ilişkilidir. Vajinal sağlık hijyen, dengeli beslenme ve gerektiğinde tıbbi müdahaleler ile desteklenmelidir.
Her kadının sağlıklı olarak nitelendirdiğimiz bir miktar “fizyolojik vajinal akıntısı” olur. Önemli olan bu akıntının bir hastalığın belirtisi olup olmadığını ayırt edebilmektir.
Sağlıklı vajinal akıntı; dökülen epitel hücreleri, vajina florası ve sekresyonlardan (salgılardan) oluşur. Beyaz veya şeffaf renkli, 24 saatte yaklaşık 1-3 ml ve genellikle kokusuzdur.
Fizyolojik vajinal akıntı yumurtlama döneminde, hamilelik sırasında ya da doğum kontrol hapı kullanan bireylerde daha belirgin hale gelebilir.
Normal olmayan, hastalık belirtisi olan vajinal akıntılara “patolojik vajinal akıntı” adı verilir ve mutlaka tedavi edilmelidir. Patolojik akıntının varlığı ise “vajinit” olarak bilinen vajinal enfeksiyon bulgusudur.
Patolojik vajinal akıntı özellikleri:
Yukarıdaki tüm bu durumlar vajinal akıntının normal olmadığını gösteren patolojik vajinal akıntı bulgularıdır. Tüm bu durumlarda, mutlaka bir kadın hastalıkları ve doğum hekimine başvurmalısınız.
Vajina pH seviyesi vajinal sağlığın önemli bir göstergesidir. Normal vajinal pH 4-4,5 arasında değişir. Bu asidik ortam zararlı bakteri ve mantarların üremesini engelleyerek, enfeksiyonların gelişmesini önler.
‘’Sağlıklı vajina test kartı’’ evde kullanılmak için tasarlanmış, vajinal pH değerini ölçmek için kullanılan bir test aracıdır. Normal vajinal akıntı dışında bir akıntınız olduğunu düşünüyorsanız; vajinal pH seviyesini değerlendirmek için, test kartını vajinal akıntıya sürdükten sonra pH seviyesini gösteren skalayla karşılaştırarak test sonucunu görebilirsiniz.
Vajina test kartı her ne kadar evde yapılabilecek kolay bir test olsa da vajinal akıntınızın normalin dışında olduğunu düşündüğünüzde mutlaka bir kadın hastalıkları ve doğum hekimine başvurmalısınız. Çünkü tedavi edilmeyen vajinal enfeksiyonlar (vajinitler) rahim ve tüplerde iltihaplanmalara (PID),kısırlık problemlerine, hatta karın içinde abselere (tubo-ovaryen abse) dahi yol açabilmektedir. Özellikle rahim içi spirali olan hastalarda geçmeyen, vajinal akıntılar daha riskli olmaktadır. Vajina içindeki mikroplar spiralin iplerini kullanarak rahim içine rahatlıkla geçebilmekte ve ciddi jinekolojik sorunlara yol açabilmektedir.
Geçmeyen veya dönem dönem ancak sıkça tekrarlayan vajinal akıntılar “kronik vajinit” olarak bilinir. Kronik vajinitler sizin sağlığınız ile ilgili sorunların olduğunu gösterebilir. Sürekli tekrarlayan akıntılar haricinde, yanma, batma, kaşıntı, kızarıklık, cinsel ilişkide ağrı gibi sorunlarla da kendisini gösterir.
Kronik hastalıklar, otoimmün hastalıklar, D vitamini eksikliği, demir eksikliği anemisi (kansızlık),tiroid hastalıkları, şeker hastalığı (diabet),gizli şeker hastalığı, geçirgen barsak hastalığı, hormonal bazı problemler ve sürekli kullanılmak zorunda olan bazı ilaçlar geçmeyen, sürekli tekrar eden, dirençli vajinal enfeksiyonlara yol açabilmektedir. Diğer taraftan hijyenik problemler ve eşten sürekli olarak bulaşan enfeksiyonlar da kronik vajinit sebebidir. Bu tür problemlerin tedavisi için öncelikle geniş çaplı bir jinekolojik check-up, daha sonrasında da uzun süreli tedaviler gereklidir.
Sağlıklı bir vajinaya sahip olmak için kendi başınıza yapacağınız basit uygulamalar son derece önemlidir.
Hijyen
Vajinal bölge nazikçe ve sadece su ile temizlenmelidir. Sabun, şampuan veya diğer kimyasal temizleyiciler vajinanın doğal pH dengesini bozar.
Vajina kendini temizleyebilen bir organdır ve vajinal duş kesinlikle yapılmamalıdır. Dış genital bölgeye peçete veya kağıt konulması da nemliliği azaltacağından dolayı önerilmez.
Banyodan sonra genital bölgenin iyice kurulanması da önemlidir.
Sağlıklı Beslenme
Şeker ve işlenmiş paketli gıdalardan uzak durulmalıdır. Bunlar barsak florasını bozar, vajinada bakteri ve mantarların çoğalmasını teşvik eder.
Antioksidan ve vitamin açısından zengin gıdalar (taze sebzeler ve günde 1-2 porsiyonu aşmadan meyve tüketimi) vajinal dokuların sağlığını korur ve vücudun enfeksiyonlara karşı direncini arttırır.
Yeterli miktarda su içmek, vücuttaki toksinlerin atılmasını sağlar ve vajinal alanın doğal nemini korur.
Gıda hassasiyetleri ve gluten bazı kadınlarda vajinal sağlık sorunlarına neden olabilir. Eğer böyle bir hassasiyetiniz olduğunu fark ederseniz, o besinlerden uzak durmanız gerekir.
Vajina Flora Düzenleyici İlaç ve Fitiller
Eczanelerde satılan, “probiotik” sınıfında yer alan, lactobasil içeren vajina düzenleyici ilaç ve fitillerle de vajina sağlığınızı koruyabilirsiniz. Vajinal flora ilaçlarının hangisinin ve ne kadar süre ile kullanılacağı bilgisi bir jinekolog hekim tarafından belirlenmelidir.
Nemli Ortamlardan Kaçınma
Islak mayo veya terli egzersiz kıyafetlerini uzun süre üzerinizde tutmak enfeksiyon riskini arttırır.
Doğru İç Çamaşırı Seçimi
Nefes alabilen, rahat, geniş, pamuklu iç çamaşırı tercihi önemlidir. Sentetik malzemeden yapılan çamaşırlar hava dolaşımını engelleyerek nem birikmesine neden olabilir. Nemli ortamlar da bakteri üremesine zemin hazırlar.
Adet Kabı Kullanımı
Adet dönemlerinde veya gündelik kullanımda tercih edilen vajinal pedler tahriş sebebi olabilir. Bunun yerine vajinanın içine kendi başınıza yerleştirebildiğiniz silikondan yapılmış, huni şeklindeki adet kapları çok daha konforlu olacaktır.
Korunmasız Cinsel İlişkiden Kaçınma
Korunmasız cinsel ilişki, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ve diğer vajinal enfeksiyonların riskini arttırabilir. İlişkilerde prezervatif kullanımı önemlidir.
Sigara ve Alkol
Sağlığımızla ilgili pek çok şey de olduğu gibi vajina sağlığı için de sigara ve alkol olumsuz etkilere sahiptir.
Düzenli Sağlık Kontrolleri
Vajinal enfeksiyonlar bazen oldukça sessiz (asemptomatik) seyreder. Hiçbir şikayetiniz olmasa dahi yıllık jinekolojik muayeneleriniz ve Pap smear testleriniz son derece önemlidir.
Cinsel ilişkiden sonra az da olsa tuvalete gidip idrarınızı yapmanız önemlidir. Vajina temizliği amacıyla; vajinanın içinin su, sabun veya duş jeli gibi maddeler ile yıkanması vajina florasını bozar ve enfeksiyonlara yatkınlığa sebep olur. Bu yüzden kesinlikle önerilmez.
Cinsel ilişki sonrası dış genital bölgede kalan meni, ter ve vücut sıvıları yalnızca bol su ile temizlenmelidir. Vajinal temizlik sonrası genital bölgenin kuru kalmasına da dikkat edilmelidir.
Vajina sağlığı, kadınların hem jinekolojik sağlığı hem de genel vücut sağlığı için önemli bir belirteçtir. Pek çok hastalığın başlangıç noktası barsak ve vajinal floranın bozulmasıdır. O yüzden yıllık jinekolojik muayeneler her kadın için son derece önemlidir. Kronik vajinal akıntılar, geçmeyen ve sürekli tekrarlayan vajinitlerde ise daha detaylı bir değerlendirme ve tedavi şarttır.
Genital Estetik HeraDoç. Dr. Süleyman Eserdağ